Politik İçerikli Şarkılar

Bu haftaki programı Francis Lemarque ile açtık. Sanatçı, ilk yayınlandığı 1953 yılında sansüre uğrayan, daha sonra yakın arkadaşı Yves Montand tarafından da yorumlanan savaş karşıtı şarkısı Quand un soldat’yı seslendirdi. Fransız müziğinde politik ya da angaje şarkıların tarihi aslında 1789 Fransız Devrimine kadar uzanıyor ama biz bu programda daha çok İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemine odaklandık. İkinci Dünya Savaşı'nın bitmesinin ardından Fransızlar tam rahata kavuştuklarını düşünürken Hindiçin savaşı patlak vermiş, bu da Lemarque'ınki gibi savaş karşıtı şarkıların ortaya çıkmasına neden olmuştu. Bu tip şarkıların en ünlülerinden biri de Boris Vian’ın Le Déserteur’üydü. Uzun bir süre için yasaklanan, ilk yorumcusu olan Mouloudji’nin kariyerine önemli bir darbe vuran bu şarkı, günümüzde politik ya da anti-militarist şarkı denince akla ilk gelenlerden biri. Hindiçin savaşı 1954’te biterken Fransızlar aynı yılın sonlarına doğru Cezayir’in bağımsızlık mücadelesinin başlamasıyla kendilerini yeni bir savaşın ortasında bulmuşlardı. 1962’ye kadar süren bu savaşta yüz binlerce insan hayatını kaybetmiş, sanatçılar da haliyle bu yaşananlara sessiz kalmamışlardı. Cezayir Savaşı konusunda yazılan en etkileyici şarkılardan biri Jacques Brel’e aitti. La colombe (Güvercin) isimli bu şarkısında askerlerin gözünden savaşın anlamsızlığını vurguluyordu sanatçı. Şarkı daha sonra Vietnam Savaşı sırasında Joan Baez tarafından da seslendirilmişti.

Altmışlı yıllardan itibaren en azıdan Fransa’nın içinde yer aldığı savaşların sona ermesiyle, sanatçılar da daha çok iç politika hakkında şarkılar yapmaya başladılar. Bu sanatçılardan biri de kariyerinin başından beri muhalif bir isim olan, 1947’de, İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminden hemen sonra General De Gaulle’ü eleştirdiği Mon général adlı parçayı kaleme alan Léo Ferré’ydi. Bu parçayı ancak 1961’de, Cezayir Savaşı sırasında kaydedebilmiş ancak bu kez de sansüre takılmıştı Ferré. Sanatçı, altmışlı yıllar boyunca başka politik içerikli şarkılar yazmaktan geri kalmadı. Bunlardan en ünlülerinden biri de, 68 olaylarından bir yıl kadar önce yazdığı Ils ont voté’ydi. “Oy verdiler peki ya sonra” sözleriyle Charles De Gaulle’ü üstü üste cumhurbaşkanı seçen Fransız seçmenleri eleştiriyordu Ferré bu şarkısıyla, Mayıs ayında yaşanan olayların ardından 1968 Haziran'ında yapılan seçimin yine De Gaulle lehine sonuçlanmasıyla parça bir kez daha gündeme gelmişti.

Politik içerikli şarkıları nedeniyle başı sık sık sansürle belaya giren isimlerden biri de Jean Ferrat'ydı. 1969’da yayınladığı Ma France (Fransam) adlı şarkısının başında Fransa’ya olan sevgisini ifade ediyordu sanatçı, ülkesinin doğasına olan hayranlığını dile getiriyordu bu ilk dizelerde. Şarkının devamında ise Robespierre ve Victor Hugo’dan başlayıp 68 Mayısına gelinceye dek özgürlük mücadelesine katkıda bulunan birçok isme saygı duruşunda bulunuyordu. Bunun yanı sıra önce 1871 Paris Komününü şiddet kullanarak dağıtan dönemin devlet başkanı Adolphe Thiers’i daha sonra da bir dönem özgürlük anlayışıyla başka ülkelere örnek olan Fransa’nın, altmışlı yıllardaki prestij kaybından sorumlu tuttuğu Charles De Gaulles’ü eleştiriyordu sanatçı. Şarkı yayınlanmasının ardından iki yıl boyunca yasaklı kalmasına karşın günümüzde Ferrat’nın klasiklerinden biri olarak görülüyor ve Isabelle Aubret ve Francesca Solleville gibi Ferrat yorumcuları tarafından da sık sık seslendiriliyor.

Charles de Gaulle’ün 1969’da düzenlenen referandum sonrası istifa etmesiyle cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturan Georges Pompidou 1974’te hayata veda etmiş, onun yerine de yine sağ görüşlü bir politikacı, Valéry Giscard d’Estaing geçmişti. 68 olaylarının da etkisiyle daha özgür bir Fransa isteyen genç kuşak ise, bu dönemde hem politikacıları hem de Fransız toplumunu eleştiren şarkılar yapmaktan geri kalmıyordu. Bunlardan biri de o dönemde ilk albümü "Amoureux de Paname"ı yayınlayan Renaud’ydu. 1975 tarihli bu albümde yer alan Hexagone adlı şarkıda yılın her ayı için Fransa ya da Fransız toplumu ile ilgili bir konuyu çok sert şekilde eleştiriyordu genç adam. Örneğin Mayıs ayında “Kırmızı siyah akan kanı hatırlarlar ama özgürlükten ödü patlayan koyunlar gibi düzen ve güvenlik için oy verdiklerini unuturlar” sözleriyle hem 1871 Paris Komününe hem de Mayıs 1968 olaylarına ve sonrasında yapılan seçimleri bir kez daha De Gaulle’ün kazanmasına atıfta bulunuyordu. Haziran ayı için “Normandiya çıkarmasını anarlar, evinden uzakta ölen Amerikan askerleri için ağlarlar ama Londra’da gizlenen Fransızların Yaşa Pétain diye bağırdığını hatırlamazlar” diyor, böylece İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerle işbirliği yapan Vichy hükümetinin başbakanı Philippe Pétain’i destekleyen vatandaşlarını yerden yere vuruyordu. Aralık ayına kadar böyle devam eden şarkının nakarat kısmında ise “Bugünlerde Fransa’da doğmak yapılacak en iyi şey değil, şayet aptalların kralı kaybetse tahtını, altmış milyon taklitçisi çıkardı” gibi sözlerle eleştiriyordu ülkesini. Şarkı ilk çıktığı dönemde devlet radyosunda yayınlanması yasaklanmış ama ilerleyen yıllarda sanatçının repertuvarının vazgeçilmezlerinden biri haline gelmişti. Hatta öyle ki Renaud’nun 2005 tarihli canlı performans albümü "Tournée Rouge Sang"ın ilk single’ı da yine bu şarkı olmuştu. 

1974’te iktidara gelen Giscard d’Estaing’in 1981 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini sosyalist partinin adayı François Mitterrand’a kaybetmesi, sanat dünyasında pek çok isim tarafından memnuniyetle karşılanmıştı. Fransa için yeni bir umut olarak görülen Mitterrand’a ilk hediyelerinden biri de Barbara’dan gelmişti. Sanatçı, 1981’de Pantin’de verdiği konserde kendisini izlemeye gelen cumhurbaşkanına sosyalistlerin simgesi olan kırmızı bir gül vermiş ve konseri onun için yazdığı Regarde adlı şarkıyla açmıştı. “Bak: elinde kırmızı gül tutan bir adam, farklı yarınlar için bir yol açtı.” diye başlayan şarkısını şu şekilde bitiriyordu Barbara: “Bu akşam bir şeyler değişti, hava sanki hafifledi, bunu tanımlamak zor. Bak tarihimizin semalarına, bir gül anılarımıza, umudun resmini çiziyor”.